Goethe’nin 1974 yılında yayınladığı “Genç Werther’in Acıları” isimli romanında; Werther isimli gencin aşk acısı çekmesi ve intihara kadar uzanan hikâyesi konu edinmiş, romanın yayınından sonra Avrupa’da intihar salgını görülmüştür. Bunun üzerine literatüre “Werther etkisi” olarak giren, bir intihar olayının medya vb. kaynaklar aracılığı ile tasvir edilerek topluma yansıtılması ve özendirilmesi sonucunda insanların bu davranışı (intihar) taklit etmesi ve intihara yönelmesi olarak taklit intihar davranışı tanımlanmıştır. Özetle, insanlar intihar haberlerinden etkilenip aynısını taklit etmektedirler. Werther etkisi göstermektedir ki, intihar haberleri medya aracılığı ile sunuş biçimi halk sağlığı sorununa dönüşebilmektedir.

Peki, bu güçlü Medya da ne ola ki! Medya; her türlü bilgiyi kişilere ve topluma aktaran, eğlence, bilgi ve eğitim gibi temel sorumluluklara sahip işitsel, görsel ve hem işitsel hem görsel araçlardır olarak tanımı yapılıyor. Sosyal hayatta oldukça önemli bir yere sahip olan medya, bireyin ve toplumun davranışlarını, değer yargılarını, tutum ve görüşlerini şekillendirebilen, doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilen bir güçtür. Bazen üstü örtülmeye çalışılan bir suçu ortaya çıkaran iyilik meleği iken, bazen de toplumun genelinin hoşlanmadığı gerçekleri dile getirenlerin cezalandırılmasını sağlayan canavar haline gelebilmektedir.

Medya, reyting uğruna, bazen yanlış, bazen doğru ama netice olarak dikkat çekici haberleri vermesi gereklidir (!). Bunun sonucu olarak da haberleri verirken fazla mizansene başvurulması sık görülen bir durum. Özellikle toplum tarafından da ilgi çeken intihar haberlerini de janjanlı ambalajla sunmaktadırlar. Türkiye Psikiyatri Derneği Merkez Yönetim Kurulu bu halk sağlığı sorununu öngörerek, intihar haberlerinde medyanın dikkat etmesi gerekenleri tane tane anlatmışlardır. Bu uyarıya şu adresten ulaşılabilinir. (http://www.psikiyatri.org.tr/2090/intiharla-ilgili-haberler-ve-paylasilmasi)

İntihar girişimi ve intihar haberlerinde biz sağlıkçıların yeri neresi?

Sağlık personeli, Anayasa tarafından güvence altına alınmış olan, insan sağlığının, yaşamının ve varlığının devamını sağlamaktır. Bunun içinde ortaya çıkan veya çıkma ihtimali olan olumsuz durumları önlemek, önlenmesi için gerekli girişimlerde ve uyarılarda bulunmalıdır. İntihar (Suicid), biz sağlıkçıların önlemesi, tedavi etmesi gereken toplumsal bir sorun olarak karşımıza çıkar. İntihar girişimi basit (impulsif) girişimden yoğun bakım tedavisine ve bazen de maalesef ki ölüme kadar geniş bir yelpazede olabilmektedir.

Maalesef, toplumda olduğu gibi biz sağlıkçılar da, intihar girişimine karşı bazen suçlayıcı, bazen de acıma duygusu ile yaklaşmaktayız. Bu kadar ağır hastaların yanında ‘Yakınlarına naz yapmak’ olarak görüp öfke ile bazen de ‘ihmal sonucu intihar girişimine başvurmuş zavallı’ olarak değerlendirmekteyiz. Düşünsenize, bir tarafta kalp krizi, bir tarafta trafik kazası hasta tıbbi tedavi beklerken ve onlarca hasta kapıda sıranın kendisine gelmesi için sabırsızca söylenip, bazen de sağlık personelini sözlü tacizde bulunurken, on tane vitamin ilacı içerek acile başvuran sözde intihar girişimi.

Şu unutulmamalıdır ki, her ne kadar impulsif bir girişim bile olsa da her intihar girişimi bir yardım çağrısıdır. Bu yardım çağrısını, her ne kadar dövse, sövse, öldürse bile en yüksek güvenoyu verdiği sağlıkçılara sığınarak yapıyor. Bu çığlığı duyup, zor durumdaki şahsı görüp, yardım edebilmek sağlıkçının amacı olmalıdır.

Sonuç olarak;

İntihar olayına acıma veya nefretle yaklaşmayın,

İntihar girişimini görmezden, yardım çığlığını duymazdan gelmeyin,

İntihar girişiminde gerekli tıbbi yardımı yapın ve gereksiz girişimlerden uzak durun,

İntihar girişimine ceza vermeyin,

Psikiyatri polikliniğine başvuru önerisi ile yetinmeyin, Psikiyatri Uzmanı ile görüşmesini sağlayın,

İntihar eden kişiyi kahraman ilan etmeyin,

İntihar haberlerini ilgi çekici ambalajla sunmayın.

Don’t do it!

Kaynaklar

1.     Türkiye Psikiyatri Derneği, URL: http://www.psikiyatri.org.tr/2090/intiharla-ilgili-haberler-ve-paylasilmasi

2.     Gündoğmuş ÜN, Özbek VÖ, Özkara E. İntihar Girişimlerinde Sağlık Personelinin Adli İhbar Yükümlülüğü. Adli Tıp Dergisi 2004; 18(2): 38-44

3.     Harmancı MF, Buçak M, Gültekin E, Güldibi M. Gazetelerde Polis İntihar Haberlerinin Sunumu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 2014; 13(51):365-391

4.     Korap Özel E, Deniz Ş, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları. Bahar. 216;77:233-270