Uzm. Psikolog Elif Güneş Kimdir? Kendinizi tanıtır mısınız?

"Yakın Doğu Ünv. (Near East Üniversty) İngilizce Psikoloji Bölümü 2002 mezunuyum. Yaklaşık on sekiz yıldır psikolog olarak kamu kurumlarında ve özel kurumlarda mesleğimi icra etmekteyim. TPD (Türk Psikologlar Derneği)’den aldığım BDT- Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-Cognitive Behaviour Therapy) eğitiminden sonra 2007’den bu yana bilişsel Davranışçı Terapist olarak danışanlara hizmet vermekteyim. Mesleğimin ilk üç yılında dezavantajlı gruplarla rehabilitasyon psikoloğu olarak çalıştım. Son on beş yıldır da Hızır Acil (Acil Yardım ve Cankurtarma Müdürlüğünde) kurum personeline  hizmet verdim. Akademik kariyerimi ise din psikolojisi alanında yapıyorum.  Marmara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Psikolojisi Bilim Dalında yüksek lisansımı bitirdim ve şuanda da Bursa Uludağ Ünv.  Sosyal Bilimler Enstitüsü Din Psikolojisi alanında doktora öğrenimime devam etmekteyim. Dolayısıyla artık BDT’ci (Bilişsel Davranışçı Terapi) bir psikoterapist olarak Din Psikolojisinde kullanılan yaklaşım tekniklerini de birleştirerek ayrıca din psikoloğu olarak da hizmet vermekteyim. Bunun yanında aile terapisi, CİB (Cinsel İşlev Bozuklukları) ve spor psikolojisi alanında eğitim ve tecrübe sahibiyim. TGF (Türkiye Güreş Federasyonu) Bayan Güreş A Milli Takımında iki yıl süre ile spor psikolojisi danışmanı olarak da hizmet verdim"

Din psikoloğu nedir?

Din psikolojisi, akademik alanda din ile psikolojiyi insanda buluşturan, birleştiren, bir araya getiren psikolojinin bir alt dalıdır. Dolayısıyla da psikoloji biliminin ilkeler ve metodlarına uygun olarak araştırma yapar ve psikolojinin diğer bütün alt dallarıyla (çocuk-gençlik psikolojisi, eğitim psikolojisi, sosyal psikoloji vb.) yakın ilişki içinde olup bu alt alanlardan da faydalanır. Psikoloji ile teoloji arasındaki sahada yer alır ve hem psikoloji hem de teoloji ile sıkı bir ilişkisi olan bir bilimdir. Psikoloji biliminin metodlarıyla araştırma yaparken diğer yandan dini ilimler (tefsir, hadis,  kelam, fıkıh, vs), kadar din felsefesi, din sosyolojisi, din eğitimi, dinler tarihi ve dini sanat gibi birçok bilim dallarıyla da yakın ilişki içindedir. Ayrıca sosyoloji, antropoloji, etnoloji gibi bilimlerin bulgularından da yararlanır. Hiç bir teolojik sistem, psikoloji ile aktif diyaloglardan vazgeçmemiştir. "Dini psikolojiyi" içeren din psikolojisinin gelişmesine felsefe, teoloji ve kültürel çalışmaların psikolojiyle arasındaki diyaloglardan oluşan yönelim çalışmaları da etkili olmuştur.  

Din Psikolojisi; Dinin kişi üzerindeki etkisini kişinin dini tutumları, dini düşünce duygu ve  dini davranışlarını kısacası bireyin dini hayatını inceler. İnsan davranışları içerisinde dini özellik taşıyan her olgu din psikolojisini ilgilendirir. Yukarıda da belirtildiği gibi bu dini her olguyu da  psikolojik bakış açısıyla inceler yani metod ve tekniğini psikolojiden alır ve psikolojinin verilerini kullanır. Dinin insan ruhundaki seyrini derinlemesine ve genişlemesine takip ederek objektif bilgiler ortaya koyar.  Din psikolojisinin ele aldığı konulara örnek olarak; Din, Allah inancı kişide nasıl oluşur ve nasıl değişir? İnsanların dini tasavvurları nelerdir? İnsanın dini hayatını besleyen duygular nelerdir ve kişi üzerindeki etki derecesi nedir? insanlar hangi dini davranışlarda bulunurlar ve bu dini davranışlar insanın iç dünyasını nasıl etkiler, ya da dinin kişinin istek arzu ve davranışları üzerindeki etki derecesi nedir? Din değiştirme, ihtida, irtidat, inkar gibi davranışların psikolojik özellikleri nelerdir, tasavvuf hallerinin psikolojik yönü nedir? Hangi faktörler dini inanç, düşünce, duygu ve davranışların oluşumunda, gelişiminde, değişiminde etkili olmaktadır? Bunun yanında normal insanın dini hayatı kadar psikopatalojik haller bulunan anormal insanların dini yaşantılarını da inceler. Oldukça çeşitlilik gösteren anormal dini haller ya da davranışlar (melankolik sofuluk deliri, mistik perseküsyon deliri, peygamberlik-mehdilik iddiaları, dini stereotipler, dini hezeyanlar gibi). Din psikolojisinin düzenleme ve kapsama hakkındaki tartışmalar hala heyecan verici bir şekilde devam ederken bazıları dar görüşlü bir şekilde dini psikolojiyi ve psikolojiyle diyalog girişimlerini çıkararak dinin psikolojisini oluşturmayı kısıtlamak istemektedir. Kavramsallaştırmada kullanılan çerçeve ve tipoloji tartışmalı olsa da din psikoloji çalışmaları özellikle de batıda son dönemlerde fazlasıyla ivme kazanmıştır. Özellikle 1960’lı yıllarda oldukça gelişen Abraham Maslow’un kurduğu hümanist psikoloji; Psikologların insan ruhunun son derece önemli olan  manevi boyutunu göz ardı  ettiklerini ileri sürerek din psikolojisi geleneğinin bir parçası olan Transpersonel Psikoloji’nin doğuşunda önemli etkenlerden biri olmuştur. Din psikolojisi hangi din ya da inanç olursa olsun o dinin ya da inancın tedavi edici bir etkisinin olduğunu kabul eder ve bu yönde yapılan bilimsel çalışmalar da bu kabulü desteklemektedir. Örneğin bir din psikoloğu danışanın talep etmesi üzerine Kuran ve hadislerin iyileştirici yanından faydalanarak manevi danışmanlık veya manevi bakım yapabilir.  

Nasıl Din Psikoloğu Olunur?

Ülkemizde 1950 yılından beri üniversitelerin İlahiyat Fakültelerinde bilim dalı olarak okutulan din psikolojisi alanının sahada uygulanması konusunda Batı’daki durumun aksine kavramsal çerçeve ve söylem tartışmaları hala devam etmektedir. Din psikoloğu kavramı Batı literatüründe yüzyıllardır kullanılan bir kavram ve mesleki karşılığı olmasına rağmen ülkemizde de literatürde kullanılan ancak mesleki bir tanımlaması ve tam bir karşılığı henüz bulunmamaktadır.  Fakat tam olarak din psikoloğu kavramını karşılamasa da onun yerini dolduran diyebileceğimiz ve bir anlamda din psikolojisinin uygulama alanı bulduğu ve bir alt disiplini olan ‘‘Manevi Danışmanlık ve Rehberlik’’  kavramı gelmiştir. Ancak din psikolojisinden de bağımsız bir disiplindir. Manevi Danışman (Alm. Seelsorge) kavramının ülkemizde bir karşılığı vardır yani MYK (Meslek Yeterlilik Kurumu) tarafından meslek olarak kabul edilmiş ve devlet tarafından da böyle bir kadro açılmıştır.

Ülkemizde 1950’lilerden beri tartışılan ve bir türlü kavramsal çerçevesi oturtulamayan Manevi Danışmanlık, ilk olarak 2003 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde Aile İrşat ve Rehberlik Bürolarında uygulanmaya başlanmıştır. Yine 2015 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında   "Hastanelerde Manevi Destek ve Rehberlik’" hizmeti sunulmasına yönelik imzalanan işbirliği  protokolü gereği bir ilk olarak devlet hastanelerinde Manevi Destek  Birimi kurulmuş (on dört ilde çeşitli hastanelerde uygulamaya geçilerek) manevi danışmanlar göreve başlamıştır ve her geçen gün de diğer başka resmi kurumlarda (cezaevleri, huzurevleri, sosyal hizmet kurumları ve KYK’na bağlı yurtlarda) da görev almaya devam etmektedirler. Manevi Destek ve rehberlik görevlilerinin yetiştirilmesinde din psikolojisi, dini ve manevi bakım, hasta ve hasta yakınlarıyla iletişim, pastoral psikoloji dua vaizliği gibi bir çok alanda eğitimler verilmiştir. Manevi Danışmanlık, psikoterapi, sosyal bakım ya da tıbbi bir tedavi değildir elbette. Sadece Dünya Sağlık Örgütünün kabul ettiği "Evrensel Hasta Hakları"ndan biri olan  "Dine İnanma ve Yaşama Hürriyeti "gereği,hastanın kendi inandığı dine mensup bir din adamı tarafından yapılan bir dini yardım, ruhi ve ahlaki bir teselli, moral ve motivasyon destek çalışmasıdır. Daha çok manevi bakım olarak adlandırılan bu hastaya manevi destek çalışmasında manevi danışman multidisipliner bir yaklaşımla hizmet verir. Manevi Destek ve Rehberlik Modeli hastanın talep ettiği dini konularda karşılıklı konuşma şeklinde açıklama, yorumlama ve anlamlandırma esasına dayanmaktadır. 

Maalesef günümüzde hala meslek tanımı yapılmamış, meslek yasası olmayan ya da fazlasıyla eksiklikler içeren meslek gurupları gibi din psikoloğu adı altında da bir resmi mesleki tanımlama mevcut değildir. Ülkemizde 1950 den beri din psikolojisi alanı bilimsel kürsü olarak üniversitelerde olmasına rağmen din psikoloğu kavramının yasal mesleki karşılığı henüz yoktur. Ancak yapılan yeni düzenlemeler ile yukarıda belirtildiği gibi "Manevi Danışmanlık ve Rehberlik","Manevi Danışman" ya da "Manevi Destek Uzmanı" gibi meslek olarak kabul edilmiştir. 

 Ülkemizde meslek ünvanları MYK (Meslek Yeterlilik Kurumu) tarafından mezun olunan lisan bölümüne göre verilmektedir. Buna göre mevcut durum değerlendirildiğinde, din psikoloğu nasıl olunur ve kime denir diye bakıldığında; Üniversitelerin psikoloji bölümü lisans mezunu olup yüksek lisansını ya da doktorasını din psikolojisi üzerine yapan kişilere denebilir. Ancak belirttiğim gibi bunun mesleki karşılığı yasal olarak yani devletin din psikoloğu adından açtığı bir kadrosu henüz yoktur. Fakat 2015 yılından beri Manevi Danışmanlık kadrosu açılmış ve hastaneler başta olmak üzere pek çok çeşitli devlet kurumalarında ‘‘manevi danışman’’ kadrosunda görev yapan Diyanet İşleri Başkanlığı personeli vardır."Manevi Danışman","Manevi Bakım Uzmanı" ya da "Manevi Danışmanlık ve Rehberlik" şeklinde adlandırılan üniversitelerin ilahiyat lisans bölümünü bitirmiş ve  yüksek lisansını da din psikolojisi ya da ‘‘manevi Danışmanlık ve rehberlik’’ yüksek lisans bölümünde yapmış kişilere denir. Buradaki ince fark lisansı psikoloji yüksek lisansı din psikolojisi üzerine ise din psikoloğu ancak lisansı İlahiyat bölümü ve yüksek lisansı din psikolojisi ise "Din Psikolojisi Uzmanı","Manevi Danışman" ya da "Manevi Destek Uzmanı’" olarak tanımlanabilir. Manevi Danışman ve Rehberlik ise Diyanet İşleri Başkanlığının kendi bünyesinde verdiği eğitimleri alan ya da bu alanda yüksek lisans yapan kişilere denir. Fakat şuanda görev alan "Manevi Danışmanların" çoğu din psikolojisi yüksek lisansı hatta doktorası olan uzmanlardan seçildiği bilinmektedir. 

Kimlere manevi destek verilmelidir?

Manevi Danışman ve  din psikoloğu bireyin dini hayatını incelediği ancak dini yaşantısında ya da manevi-ruhsal durumunda sıkıntıları olduğunda her yaştan bireye manevi destek verebilir. Çünkü din psikolojisi alanında insanın gelişim dönemleri yani bebeklikten başlayarak çocuk-ergen, yetişkin ve yaşlılık dönemleri ele alınmaktadır. Özellikle çocuklara Allah başta olmak üzere dini konuların somut ve soyut öğrenme dönemleri dikkate alınarak nasıl anlatılması gerektiği önemli bir konu başlığı olup bilimsel olarak da çalışmalar yapılmaktadır. Ülkemizde uygulamada daha çok hastanelerde hasta yetişkin bireylere hizmet verilmektedir. Ancak Gençlik ve Spor Bakanlığı da yurtlarda görevlendirilmek üzere manevi danışman istihdam etmeye başlamıştır. Bu açıdan değerlendirildiğinde yetişkin danışanlar yanında gençlerle de çalışmalar yapılmaktadır.