Hawthorne Etkisi, bir grup insanın, üzerinde çalışıldığını veya gözlemlendiğini bildiklerinde davranışlarını değiştirme eğilimidir. Bu kavram, ilk kez 1920'ler ve 1930'larda Illinois'deki Hawthorne Works adlı bir fabrikada yapılan bir dizi deney sırasında fark edilmiştir.

Bu deneylerin amacı, çalışanların üretkenliğini etkileyen faktörleri incelemekti. Örneğin, araştırmacılar aydınlatma seviyelerini değiştirerek işçilerin performansını gözlemlediler. İlginç bir şekilde, aydınlatma koşulları iyileştirildiğinde olduğu gibi kötüleştirildiğinde de üretkenlik arttı. Ancak araştırmacılar daha sonra bu artışın, işçilerin gözlemlendiklerini hissetmelerinden kaynaklandığını fark ettiler.

Hawthorne Etkisi’nin Ana Özellikleri:

• Gözlemlenme Bilinci: İnsanlar, izlendiklerini veya araştırma konusu olduklarını bildiklerinde, davranışlarını daha olumlu veya beklenilen şekilde değiştirme eğilimindedir.
• Geçici Bir Etki: Bu davranış değişiklikleri genellikle kısa vadeli olup, gözlemlenme hissi ortadan kalktığında sona erebilir.
• İnsan Faktörü: Deneklerin performansını yalnızca fiziksel koşullar değil, psikolojik ve sosyal faktörler de etkiler.

Hawthorne Etkisi’nin Önemi:

• İnsan Kaynakları ve Yönetim: Çalışan memnuniyeti ve üretkenliği artırmak için iş yerindeki sosyal faktörlerin dikkate alınması gerektiğini göstermiştir.
• Araştırma Metodolojisi: Deneklerin gözlemlendiklerinin farkında olduğu durumlarda, bu etkinin deney sonuçlarını bozabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
• Eğitim ve Sağlık Alanları: Bu etki, eğitimde veya tıp alanında da gözlemlenebilir; örneğin, öğrencilerin veya hastaların performansları, gözlemlendiklerinde değişebilir.

Hawthorne Etkisi, insan davranışlarının karmaşıklığını ve sosyal-psikolojik faktörlerin önemini anlamak açısından önemli bir kavramdır. Bu durum, özellikle sosyal bilimler, işletme yönetimi ve organizasyonel psikoloji alanlarında sıklıkla tartışılmaktadır.