Kısacası; tepki kontrolünün kaybolduğu anlarda, kişinin duygularını sağlıksız şekilde dışa vurmasıyla ortaya çıkan istismar türüdür.

1. Davranış Bilimleri Bağlamında

• Tepkisel istismar, kişinin öfke, kızgınlık, kıskançlık, kırılma gibi duygusal tepkilerle karşısındaki kişiyi bilinçli ya da bilinçsiz olarak istismar etmesi anlamına gelebilir.
• Burada istismar; duygusal, psikolojik, sözel ya da davranışsal olabilir.
• Örneğin; birinin sizi kırmasına karşılık olarak onun en hassas noktasını bilerek acıtmanız, sürekli suçluluk hissettirmek, manipülasyon yapmak “tepkisel istismar”a girer.

2. Çocuk ve İlişki Psikolojisi Bağlamında

• Bazı kaynaklarda bu kavram, çocuğun veya partnerin davranışlarına aşırı tepki vererek cezalandırma, sevgiyi geri çekme veya baskı kurma biçiminde açıklanır.
• Bu durumda istismar planlı değil, anlık duygusal tepkinin yarattığı yıkıcı davranış olarak ortaya çıkar.
• Örneğin; çocuğun yanlış bir davranışı karşısında bağırmak, aşağılamak, sevgiyi esirgemek.

3. Diğer İstismar Türlerinden Farkı

• Planlı istismar: Süreç önceden kurgulanmış, çıkar amaçlı ve sistematik olabilir.
• Tepkisel istismar: O anda gelişen, öfke ve yoğun duyguya bağlı, düşünülmeden yapılan fakat yine de karşıdakine zarar veren davranıştır.

Farklı iki hikaye üzerinden anlaşılır ve açıklayıcı olmasını sağlamak daha iyi olacak sanırım. 

Birinci Hikaye:

Ali, işten yorgun döndüğünde evde sessizlik isterdi.

Oğlu Emir ise heyecanla koşarak resmini göstermek istedi.

Ali başını bile kaldırmadan, “Hadi oğlum, başımı şişirme!” diye bağırdı.

Emir’in gözleri doldu, küçücük elleriyle kâğıdı buruşturdu.

Bir süre sonra odasına kapandı, resmi yırttı.

Aslında Ali oğlunu kırmak istememişti, sadece işin yorgunluğuna tepkisel bir öfke göstermişti.

Ama o an, farkında olmadan duygusal istismar etmişti.

Resim unutulur ama kalpte açılan o küçük yara, büyüdükçe derinleşir…

UNUTMAYINIZ!

Tepkisel istismar çoğu zaman fark etmeden yaptığımız bir davranıştır.

Öfke kontrolü ve empati, sevdiklerimizin ruhunda onarılması güç yaralar bırakmamanın anahtarıdır.

İkinci Hikaye:

Elif, heyecanla yeni aldığı elbiseyi giyip salona çıktı:

“Nasıl olmuş, güzel miyim?” dedi gülümseyerek.

Berkcan ise işyerindeki stresin etkisiyle öfkeliydi.

“Her şeye para harcıyorsun, sen zaten güzel değilsin!” diye sertçe çıkıştı.

Elif sustu, gülüşü soldu. O an kalbinin bir köşesi kırıldı.

Berkcan birkaç dakika sonra pişman oldu.

Aslında söylemek istememişti, sadece o anki öfkesini Elif’e yöneltmişti.

Bu bir “anlık tepki”ydi ama tepkisel istismar olarak Elif’in kalbinde iz bıraktı.

Çünkü sözler unutulsa bile, hissettirdikleri kalıcıdır…

UNUTMAYINIZ!

Tepkisel istismar; sevgiden değil, öfkeden beslenir.

Sevdiğine yük olmak değil, güç olmak için; öfkeni değil, sevgini seç.